Ten artykuł jest częścią naszych specjalnych serii : Języki i Internet oraz Prawa Ludności Rdzennej.

Keczua lub też Runa Simi jest jednym z pierwszych języków Peru i, jak się mówi, pojawił się w połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery. Obecnie mówi nim od 8 do 10 milionów osób i jest on, według  Wikipedii, najbardziej rozpowszechnionym językiem w  Boliwii ,  Peru oraz Ekwadorze , po językach  indouropejskich. To samo źródło dodaje:

Hacia el siglo XV, el llamado quechua clásico se convirtió en una importante lengua vehicular del Antiguo Perú y fue adoptado como lengua oficial por el Estado incaico. Esta variante fue la lengua más importante empleada para la catequesis de los indígenas durante la colonia. A inicios del siglo XX, el quechua sufrió un retroceso por el avance del español a través de la escolarización del medio rural.

Nazwa ulicy w keczua „Ulica imienia Zorro” (Fox Lane) . Zdjęcie użytkownika geoced na Flicker (CC BY-SA 2.0).

Keczua w Internecie

Konstytucja Peru [es] (paragraf 48) nadaje mu oficjalną rangę w rejonach, w których jest najbardziej rozpowszechniony i jest to w zasadzie cały region górski peruwiańskich Andów.  Chociaż jego wpływ jest widzoczny w języku hiszpańskim, a także w innych językach Amazonii.

Jednakże, kiedy mówimy o języku keczua, mamy na myśli kilka dialektów.  W Peru są to głównie „cusqueño”, tudzież „5 syllable” (pięć sylab, przyp. tłum.), a także „ayacuachano” oraz „3 syllable” (trzy sylaby, przyp tłum.). Pomimo, że  różnice między nimi są niewielkie, nie są to jedyne z istniejących odmian.  I mimo, że wiele osób mówi o dyskryminacji [es] przy używaniu keczua lub też o niebezpieczeństwie stania się językiem martwym [es], to jednak  nie każdy podziela [es] tę opinię.

Keczua można znaleźć w Internecie za pomocą różnych środków, najbardziej znana jest wyszukiwarka Google Quechua.  Wikipedia także ma swoją stronę zamieszczoną w keczua i można tam znaleźć 16,631 artykułów w tym języku. Z całym szacunkiem do narzędzi, strona El quechula en internet (Keczua w Internecie) [es] zawiera różne źródła, tak jak i strona  Idioma Runasimi (język Runa Simi) [es]. Artykuły z dyskusjami na temat keczua można znaleźć na  Welcome to Quechua! (Witamy na stronie Keczua, przyp. tłum.) , a także na Slideshare można obejrzeć różne  prezentacje [es] na temat odrębnych aspektów języka keczua.

Jeśli jesteś zainteresowany nauką języka keczua, na stronie  Runasimi.org [es] zamieszczone są wskazówki dotyczące gramatyki, a także słownik internetowy, a strona  Runasimi.net podaje informacje na temat utworzonej komisji zajmującej się normalizacją języka keczua.  Strona Idioma quechua (Język keczua) [es] jest portalem, którego celem jest promowanie nauki tego języka, a także zawiera nagrania opowieści z Andów opowiadane w keczua. Istnieje także strona  curso de quechua (kurs języka keczua) [es] prowadzona przez Yachay oraz inna prowadzony przez PUCP (Peruwiański Oficjalny Katolicki Uniwersytet) [es].

Blogowanie w keczua

Są także tacy, wśród społeczności mówiącej językiem keczua, którzy podjęli inicjatywę zrobienia czegoś w kierunku utrzymania, a także propagowania obecności tego języka w Internecie. Tak jak w przypadku Noemi Vizcardo. Jej dwujęzyczny, hiszpańsko-keczua, blog  Hablaquechua istnieje od 2005 roku. Miałem zaszczyt przeprowadzić z nią wywiad w 2006 roku, w czasie którego powiedziała mi, między innymi, co dla niej znaczy język keczua:

El quechua para mi es connatural, es decir siempre estuvo presente desde que fui concebida, pues provengo de un pueblo bilingüe donde el común denominador es la comunicación oral en quechua, pese a que en mi casa mi padre prohibía que lo hablemos por el casi generalizado y errado concepto de la sociedad criolla de ese entonces, que era un lenguaje de los “indios”,

Inny blog na temat keczua należy do Diny Vela: Quechua nuestra lengua (Nasz język keczua) [es]. W jednym z postów pisze ona na temat liczb w keczua:

Las investigaciones que se han realizado sobre los números en quechua nos muestran que en el Antiguo Perú, los incas usaban el sistema decimal. Esto se ha podido determinar gracias a la interpretación de los quipus, los cuales están organizados de tal forma que los nudos nos muestran de acuerdo a su ubicación la representación de las unidades, decenas, centenas, etc. […] acercarnos a los números en quechua nos permite dar una mirada a nuestra historia y revalorar la importancia del runasimi. En este link, podremos apreciar un vídeo de una clase sobre los números básicos, con un alumno de 7 años que está aprendiendo el quechua cuzqueño, sujeto a las normas de la Academia Mayor de la Lengua Quechua.

Nancy Ayala pisze dla blogu o nazwie  Tukuy niraq willakuykuna , który publikowany na stronie sieci Radio Peru, ważnej instytucji medialnej.   Poniżej w skrócie [es] jeden z jej pierwszych postów:

A modo de comentario podemos mencionar que una de las características de este bello y dulce idioma es su carácter aglutinante, porque une o abraza dos o más palabras del Español utilizando sufijos, esto quiere decir que una oración de varias palabras en Español se puede expresar en una sola palabra, por ejemplo, la oración te quiero mucho se aglutina en la palabra quechua kuyakuykim.

W jednym z zawierających najwięcej informacji blogu, blogu Loreny Chauca  Allillanchu [es],   zauważa się używanie na co dzień na ulicach Peru języka keczua:

Los peruanos usamos más palabras en quechua de las que creemos. Y es que “cancha” proviene de la palabra quechua “Kancha”, que significa patio, corralón o solar. “Chiripa” quiere decir casualidad o azar en quechua. La expresión “pucho” viene de “puchu”, que en quechua significa residuo o sobrante. El nombre de la lotería más conocida del Perú, la “T'inka”, significa juego. Al gato se le conoce como “michi” y la palabra “yapa”, que es de uso popular entre los peruanos, significa aumento.

Inne przykłady blogów na temat języka keczua są: Runasimillapi [es], Runasimi ñawpa willana [es], Runasimi (Quechua) [es] oraz  runasimi qallarisun [es]. Istnieją także grupy i strony na Facebooku, takie jak  Admiradores del idioma quechua (Runasimi) [es] (Miłośnicy języka keczua)  lub  Runa Simi Raymi Suyu [es]. I również na Twitterze istnieje strona  @hablemosquechua, gdzie można nauczyć się Runasimi. Na koniec, ważnym jest wymienić stronę  Runasimipi.org, która to zajmuje się tworzeniem oprogramowania komputerowego w języku keczua.  Ich program  deklaruje [es]:

Hoy en día, muchos piensan que el runasimi es sólo una lengua de nuestros antepasados y sólo sirve para cosas del pasado. Muchos niños en la ciudad tienen vergüenza de hablar en quechua con sus amigos. Se dice que el quechua no sirve para las cosas «chéveres», especialmente con las cosas de modernidad y de tecnología. Frente a ello, declaramos que el runasimi es una lengua rica que puede utilizarse en todos los contextos, inclusive en la tecnología. El runasimi no sólo representa un gran acervo cultural y lingüístico, es también una lengua viva y necesaria para el futuro andino. Pero, queremos que todos valoren esta lengua no sólo como la lengua “de los Inkas”, también como la lengua de hoy que es muy adaptable y de expresión rica.

Keczua, czy też Runasimi, jest językiem jak najbardziej żywym i ulegającym stałej ewolucji, jest częścią tysiącletniej kultury, która używa Internetu, jako pośrednika do połączenia się w XXI wieku. Jest to także język, który nie boi się korzystać z innych form lub elementów, aby w końcu dostosować je do własnych dźwięków i obrazów, tak jak na przykład w tych  dwóch filmach wideo.

Ten artykuł jest częścią naszych specjalnych serii : Języki i Internet oraz Prawa Ludności Rdzennej.

Ten post był pierwotnie opublikowany na blogu Juana Arellano  Globalizado [es].