“Tę samą rzecz, którą zrobili Chico Mendes w Acre (przywódca ruchu obrony środowiska zamordowany w 1988) chcą teraz zrobić mi; tę samą rzecz którą zrobili siostrze Dorothy Stang (amerykańska misjonarka zamordowana w Pará w 2005) chcą teraz zrobić mi. Może i mogę dziś z wami rozmawiać, ale za miesiąc być może będziecie mogli usłyszeć w wiadomościach, że właśnie umarłem.”
(José Cláudio Ribeiro da Silva)
To proroctwo spełniło się sześć miesięcy po jego wypowiedzeniu przed międzynarodową publicznością na konferencji TEDx Amazônia. [Wszystkie linki w tym poście prowadzą do stron w języku portugalskim, chyba że zaznaczono iż jest inaczej]
Niedawne morderstwo dokonane na obrońcach środowiska José Cláudio Ribeiro da Silva i Maria do Espirito Santo, pary znanej jako “obrońcy lasów”, w związku z podejmowanymi przez nich od 2008 działaniami przeciw wyniszczaniu i nielegalnemu wycinaniu lasów w Brazylii, zaszokowało cały kraj.
Pułapka
Para została zastrzelona po złapaniu w potrzask, niedaleko swojego domu w Nova Ipixuna w stanie Pará, we wtorek, 24 maja, 2011. Podejrzewa się, iż zabójcy działali na polecenie drwali z regionu, którym przeszkadzał nadzór prowadzony przez parę w celu ochrony lasów w okolicach rolniczo-wycinkowego osiedla w Praia Alta Pirandeira, obszaru o powierzchni 22 tysięcy hektarów, gdzie egzystencja członków 500 rodzin zależy od zbiorów kasztanów i wycinki drzew.
Blogerzy nie kryli swojego smutku. Guilherme Nascimento Valadares, który spotkał da Silva na konferencji TEDx Amazônia w listopadzie zeszłego roku, opowiada w pełen emocji sposób:
Zé Cláudio acha que matar árvores é assassinato. […] Sujeito simples, com mais coragem do que jamais sonhei ter. Falou pouco menos de 10 minutos. Ele e sua mulher lideravam a associação de camponeses no Projeto de Assentamento Agroextrativista Praialtapiranheira, em Nova Ipixuna, sudeste do Pará. O casal cutucava um vespeiro perigoso. Denunciavam as madeireiras ilegais e estavam sendo ameaçados de morte. Pediram proteção da polícia, nunca recebida. […]
Hoje fico sabendo que, como ele mesmo previu, foi assassinado junto com sua mulher. Não consegui rever sua palestra até o final, tenho certeza que vou chorar como um idiota.
Zé Claudio wierzył, że zabijanie drzew to morderstwo. Prosta osoba, z większą odwagą, bardziej nieustraszona niż ja mógłbym kiedykolwiek być. Mówił trochę krócej niż 10 minut. On i jego żona przewodniczyli wiejskiemu stowarzyszeniu w rolniczo-wycinkowych osiedlu Praialtapiranheira w Nova Ipixuna, w południowo-wschodnim Pará. Para poruszyła jednak gniazdo wyjątkowo groźnych szerszeni. Donosili na nielegalną wycinkę i grożono im śmiercią. Chociaż prosili o ochronę policyjną, nigdy jej nie otrzymali.
Dziś dowiedziałem się, że – jak sam to przewidział – Zé Claudio oraz jego żona zostali zamordowani. Nie mogę obejrzeć raz jeszcze jego wykładu do samego końca, z pewnością płakałbym jak głupi.
Karina Miotto, która również spotkała go podczas TEDxAmazônia, tłumaczy dlaczego Zé był postrzegany jako symbol walki za kasztanowce:
Graças às denúncias de José Cláudio Ribeiro da Silva, pelo menos 10 serrarias de castanheiras foram fechadas no ano passado na região, cinco delas em Nova Ipixuna. As árvores, protegidas por lei, têm sido insistentemente derrubadas por madeireiros e carvoeiros para produção de madeira e carvão vegetal. Serrarias já foram autuadas pelo Ibama por beneficiar madeira retirada ilegalmente do assentamento Praia Alta da Piranheira, onde ele morava. Não fica difícil concluir o tipo de pessoas que há tempos o ameaçavam na tentativa de calar suas denúncias. Após os tiros, disparados desde uma moto, cortaram um pedaço de sua orelha, em uma demonstração além de crueldade, “prova” do pistoleiro ao mandante que o “serviço foi cumprido”, algo comum no violento Pará.
Rodrigo Ferraz mówi że w kraju jest teraz o “dwoje wojowników mniej”:
Enquanto o nosso congresso permanece num debate que ninguém compreende sobre o novo código florestal, pessoas que vivem da floresta de maneira digna e com a preocupação em mantê-la de pé são assassinadas – por madeireiros que, não raro, apresentam ligações com políticos – simplesmente por sua defesa dessa floresta. […]
Tudo que nos resta agora é tentar assimilar um pouco da mensagem que ele passava em vida, em prol de uma floresta que não durará muito, do jeito que vem sendo tratada.
Podczas gdy nasz parlament wciąż debatuje nad brakiem zrozumienia dla nowej Ustawy dot. terenów leśnych, ludzie którzy żyją z pracy w lesie, korzystając z jego zasobów w rozsądny sposób, dbając o jego kondycję są mordowani – przez drwali, którzy często mają koneksje wśród polityków – za sam fakt obrony lasu. […]
To co nam pozostaje, to próba zrozumienia przesłania, które starał się przekazać za życia – dotyczącego lasu, który – jeśli nie zmieni się sposób jego traktowania – nie przetrwa długo.
“Nie wystarczy zabić, trzeba jeszcze pogębić”
Zbrodni dokonano w dniu zatwierdzenia przez Brazylijski Parlament nowej Ustawy dot. terenów leśnych [pl]. Ustawa ta poddaje amnestii ludzi wyniszczających lasy i zmniejsza obszar objęty ochroną. Wielu oglądało przebieg głosowania w telewizji, kiedy nadano wiadomość o zamordowaniu pary aktywistów. Zamiast pełnej szacunku ciszy, Izba Deputowanych przyjęła wiadomość głośnym buczeniem. Wilmar Ferraz zareagował na Twitterze:
As vaias vieram das galerias e também do Plenário da Câmara de integrantes da bancada ruralista. É a grotesca banalização da morte!!
Także na Twitterze, João Paulo Izoton komentuje:
Bancada ruralista aprova código da motoserra e vaia ambientalistas mortos no Pará. Da série “desgraça pouca é bobagem”
Na blogu Conexão Brasília Maranhão widnieje zdanie “Não basta matar, tem que vaiar” (Nie wystarczy zabić, trzeba jeszcze pognębić). Według Rogério Tomaz Jr., próby poniżenia wynikają z faktu, iż wieśniacy są bardzo “przyzwyczajeni do bezkarności i niskiej odpowiedzialności za popełnione przez siebie przestępstwa”:
A vaia não era apenas para o deputado e o anúncio que este fazia. Era, sobretudo, para a luta que movimentos sociais e entidades da sociedade civil travam no dia a dia contra a razão das armas e do dinheiro (que compra até comunista).
O caso me faz pensar em uma pergunta para a qual é difícil encontrar resposta racional: que tipo de pessoa é capaz de se comprazer com o assassinato covarde de alguém.
Chęć pognębienia była skierowana nie tylko do posła i wygłoszonego przezeń ogłoszenia. Była w większości skierowana w stronę codziennej walki ruchów społecznych i jednostek społeczeństwa obywatelskiego przeciwko argumentom broni i pieniędzy (którymi da się kupić nawet komunistów).
Ta sprawa zmusza mnie do zastanowienia się nad pytaniem, na które trudno znaleźć racjonalną odpowiedź. Jaki rodzaj ludzi może pozwalać na pobłażanie tchórzliwemu mordowaniu innych?
Bohaterzy Lasu
Wielu bloggerów przypominało śmierć zbieracza kauczuku Chico Mendes [en], w 1988, i misjonarki Dorothy Stang [en], w 2005. Dla nich, José Cláudio przechodzi do historii Amazonii jako kolejny wspaniały przykład odwagi w działaniu na rzecz przeżycia lasu. Adilson komentuje:
No recorrente da situação, já não perceberam que morte não cala? Não atentam que as idéias continuam a pulsar pelos caminhos antes abertos pelo idealista? Que o melhor para todos é que o idealista viva?
Jednakże Mendes i Stang są w ostatnich czasach jedynym przykładem aktywistów, którym udało się zdobyć adekwatny wpływ na sytuację a także zainteresowanie mediów. Wliczając anonimowych bohaterów z tej listy, liczby są duże: 1,614 ludzi, według raportu Comissão Pastoral da Terra, zostało zamordowanych w ciągu ostatnich 25 lat w związku z konfliktami na tym polu. Tylko 91 spraw zostało rozpatrzonych w sądzie, w rezultacie skazano 21 zleceniodawców i 72 morderców. W komentarzu na Combate ao Racismo Ambiental (Walcz z Rasizmem Wobec Środowiska) blogger wylicza z oburzeniem liczbę ofiar, które pamięta:
Só nos últimos meses posso recordar, de cabeça, duas lideranças de fundo de pasto, na Bahia; os quatro ambientalistas do Paraná; Zé Maria, da Chapada do Apodi, Ceará; e os números que tornaram Mato Grosso do Sul o recordista absoluto de mortes de índios no País (mais de 50%).
Juliana Gatti Pereira wzywa wszystkich do działania, by nie pozwolić na to, by te liczne śmierci przeszły bez echa, poprzez podpisanie petycji na Avaaz online w celu wywarcia presji na Senat i zmuszenie prezydenta Dilmy do zawetowania najbardziej niebezpiecznych nowelizacji nowej Ustawy dot. terenów leśnych [pl]:
Fortes e corajosos, vamos nos inspirar neles para não deixar que hoje façam o que quiserem com a nossa floresta, que é garantia da nossa própria vida!!
A floresta é sua vida!! A floresta é sua mãe, as árvores são nossas irmãs!!!!!
Silni i odważni – będą dla nas inspiracją do walki, by nie pozwolić na robienie tego, co się żywnie podoba z naszymi lasami, lasami które są gwarancją naszego dalszego życia!
Las jest twoim życiem! Las jest twoją matką, drzewa to nasze siostry !!!!!