Brazylia: sprzeciw wobec przemysłowi górniczemu w Gandareli

Vale S.A. jest drugą co do wielkości korporacją górniczą na świecie, a w Brazylii największą i najbardziej kontrowersyjną spółką osobową. Do tego stopnia, że w kwietniu tego roku to w Rio de Janeiro zostało zorganizowane Międzynarodowe Spotkanie 1st Hit Vale. Pośród wielu przykładów, kiedy to lokalne społeczności zwracają uwagę na rosnące niszczenie środowiska naturalnego w Vale, znajduje się sprawa Projektu Apolo, przedsięwzięcia związanego z wydobyciem żelaza w paśmie górskim, które według ekologów musi zostać ocalone. Na blogu Santa Bárbara Environmental Group możemy przeczytać:

A Serra do Gandarela representa uma área de corredor ecológico e tem inquestionável riqueza hídrica, paleontológica, arqueológica e também de flora e fauna. Se năo fosse assim, ela năo estaria figurada em área de preservaçăo permanente de acordo com a legislaçăo ambiental, como de alta relevância no zoneamento ecológico econômico (ZEE), e regiăo prioritária no documento do Instituto Estadual de Florestas de Minas Gerais.

Pasmo Gandarela stanowi obszar ekologicznego korytarza posiadającego niekwestionowane bogactwo wodne, paleontologiczne i archeologiczne, nie wspominając o florze i faunie. Gdyby tak nie było, region ten nie zostałby objęty stałą ochroną zgodnie z ustawodawstwem związanym ze środowiskiem jako będący niezmiernie ważny dla podziału stref ekonomicznych i ekologicznych jak i jako główny region występujący w dokumentach dotyczących Instytutu Stanowego do spraw lasów Minas Gerais.

http://serradagandarela.blogspot.com

Wynikiem spotkania „Hit by Vale” mającego miejsce w Rio jest raport opublikowany na blogu ruchu zajmującego się tą sprawą. Raport zebrał wszystkie „przypadki wpływów i naruszeń dokonanych przez Vale na całym świecie” [PT]. Na stronach 35 i 36 możemy zapoznać się z historią Vale w regionie Gandarela:

A Vale realiza em Gandarela, a extraçăo de minério de ferro. Em 2008 sua capacidade produtiva foi ampliada com a compra da Mineraçăo Apolo, que elevou em quase 1 bilhăo de toneladas as reservas de minério de ferro da empresa no chamado Quadrilátero Ferrífero, em Minas Gerais. O plano da Vale é unir o potencial da Apolo com os recursos do Projeto Gandarela. Com a compra da Apolo, os recursos de Gandarela passarăo de cerca de 4 bilhőes para 5 bilhőes de toneladas de minério de ferro. O Projeto Apolo consistiu na abertura de uma mina com capacidade de produçăo de 24 milhőes de toneladas de minério de ferro por ano e implantaçăo de uma usina de beneficiamento da matéria-prima nos municípios de Caeté e Santa Bárbara, na Regiăo Central do estado.

Vale wydobywa rudy żelaza w rejonie Gandareli. W roku 2008 zdolność produkcyjna wzrosła wraz z zakupem Kopalni Apolo zwiększając zasoby żelaza tak zwanego czworoboku żelaznego o prawie 1 miliard ton. Plan Vale polega na złączeniu potencjału Apolo ze złożami Gandareli. Wraz z zakupem Apolo złoża Gandareli wzrosną z 4 miliardów do 5 miliardów ton rudy żelaza. Projekt Apolo opiera się głównie na otwarciu kopalni o zdolności produkcyjnej równej 24 milionom ton rudy żelaza na rok. Projekt zawiera też plan budowy zakładu przeróbki surowca w regionie Caete i Santa Barbary, w środkowym regionie stanu.

Projektom przeciwne są grupy ekologów i lokalne społeczności, które oskarżają Vale o brak przejrzystości i niewłaściwe wykorzystanie zasobów wodnych regionu wymieniając liczne nieprawidłowości i skutki projektu:

Questionamentos das comunidades não foram respondidos pela empresa nas reuniões já realizadas. Mau uso dos recursos hídricos superficiais e subterrâneos de abastecimento público. Interferência na qualidade das águas locais. Construção do ramal ferroviário que impactará Área de Proteção Ambiental Municipal (APA Juca Vieira, de Caeté), com possível drenagem de águas pelos túneis com construção prevista.

Na organizowanych spotkaniach nie odpowiedziano na pytania zadane przez społeczności. Niewłaściwe wykorzystanie powierzchowynych i podziemnych zasobów wodnych, które mają służyć ludziom. Ingerencja w jakość lokalnej wody. Budowa kolei, która wpłynie na ochronę środowiska obszaru, wraz z możliwością odprowadzania wody do tuneli, które mają być zbudowane.

Podczas gdy w raporcie czytamy o tym, jak nieprawidłowe wykorzystanie zasobów wodnych może przyczynić się do zniszczeń nawet poza obrębem lokalnych społeczności aż do stolicy stanu Belo Horizonte, grupy lokalnych ekologów, takie jak Manuelzăo Project z Federalnego Uniwersytetu jak i z Grupy Ekologów z Santa Bárbara, wzywają do utworzenia na tym obszarze parku narodowego i dalszej ochrony jego naturalnych zasobów.

Również Serra da Gandarela blog odnosi się do kwestii wody i innych związanych z ochroną przyrody wskazując równocześnie na to, że górnictwo nie jest takie złe dla lokalnych społeczności, gdyż dostarcza miejsc pracy:

O que está cada vez mais claro em Minas Gerais, segundo alguns estudiosos do assunto, é que nem sempre o desenvolvimento que a mineração traz é um desenvolvimento sustentável. Cidades inteiras como Itabira são dependentes da exploração mineral, e quando a mina se esgota, a cidade, que se tornou mono-industrial, não tem alternativa de sobrevivência.

Co potwierdziło się w przypadku Minais Gerais, według niektórych badań, to to, iż górnictwo nie zawsze wiąże się z rozwojem przyjaznym środowisku. Całe miasta, jak np. Itabira, zależne są od wydobycia złóż a gdy kopalnie są już wyeksploatowane, miasto takie, które wcześniej stało się mono-industrialne, nie posiada żadnych środków do przeżycia. Do problemu miast zależnych od jednej korporacji dochodzi kwestia zanieczyszczenia i niskie zyski dla miasta. Tantiemy ściągane z takich korporacji przez lokalne władze są śmiesznie niskie w porównaniu do kosztów związanych z zanieczyszczeniem środowiska i kosztami społecznymi uzyskiwanymi z przemysłu górniczego.

http://www.aguasdogandarela.org/forum/topics/informacao-potencial

I rzeczywiście, zbyt wiele razy pokazywano palcem na Vale S.A. jako sprawcę degradacji środowiska i naruszania praw pracowników:

No Canadá, onde a Vale comprou a mineradora Inco, cerca de três mil trabalhadores da empresa estão em greve há mais de nove meses. “Nunca vimos uma companhia tão arrogante e completamente desonesta com seus empregados e comunidade como a Vale”, disse Leo W. Gerard, presidente internacional do United Steelworkers, sindicato de mineiros do Canadá e EUA. Essa postura desrespeitosa é observada em diversas ações protagonizadas pela Vale. Em torno das violações de direitos humanos cometidas pela Vale, estão reunidos, por exemplo, trabalhadores rurais do Pará e do Maranhão, pescadores de Sepetiba, no Rio de Janeiro, ambientalistas de Minas Gerais e do Chile, comunidades tradicionais de Moçambique, indígenas do Peru e do pequeno arquipélago de Nova Caledônia, no Pacífico.

W Kanadzie, gdzie Vale przejęło spółkę górniczą Inco, około 3000 pracowników obecnie strajkuje już od 9 miesięcy. Leo W. Gerard, międzynarodowy prezes United Steelworkers, związku górników z Kanady i USA, mówi: „Jeszcze nigdy nie spotkaliśmy się z firmą tak arogancką i całkowicie pozbawioną uczciwości w stosunku do swoich pracowników i lokalnych społeczności.” Taką samą pozbawioną szacunku postawę obserwuje się w wielu działaniach Vale. Jeśli chodzi o gwałcenie praw człowieka w wykonaniu Vale, można przytoczyć brazylijskie stany Pará i Maranhăo, rybacy z Sepetiba, w stanie Rio de Janeiro, ekolodzy z Minas Gerais i Chile, rdzenne społeczności w Mozambiku, Peru i na małym archipelagu Nowej Kaledonii na Pacyfiku.

Z kolei jeśli chodzi o Serra da Gandaleira, prowadzonych jest sześć spraw i wygląda na to, że jest to sytuacja bez wyjścia. Vale S.A. przedstawia swoje dane i liczby, ale użytkownicy Twitter, np. Cássio Martinho zastanawia się wyliczając:

Vale diz q investirá 4 bilhões para extrair minério de ferro por 17 anos. Quanto vale um parque nacional? E a Mata Atlântica?9:37 AM Jun 15th via web

Vale mówi o tym, iż przez kolejne 17 lat zamierza zainwestować 4 miliardy w wydobycie żelaza. A ile kosztuje park narodowy? A ile lasy deszczowe?

Serra do Gandarela é uma enorme porção de Mata Atlântica e águas na região metropolitana de BH. Contra a mina, queremos parque nacional.9:34 AM Jun 15th via web

Serra de Gandarela obejmuje olbrzymią część Atlantyckich Lasów Deszczowych i wód w regionie Belo Horizonte. Nie chcemy kopalni, chcemy parku narodowego.

Ontem à noite, audiência pública s/ mineração na Serra do Gandarela estava lotada. Mais uma disputa entre a Vale e comunidades de montanha. 9:33 AM Jun 15th via web

Zeszłej nocy widownia zgromadzona w sprawie wydobycia w Serra da Gandarela pękała w szwach. Kolejna debata pomiędzy Vale a ludźmi mieszkającymi w górach.

Debata będzie jeszcze się toczyć. Po jednej stronie mamy Vale, które nie zamierza zrezygnować z kopalni, a po drugiej ekolodzy żądający założenia parku narodowego. Jeśli się im nie uda, wydobycie zostanie wznowione a czas Serra da Gandarela będzie się kończył.