AIDS pojawiło się w Rosji po tym jak osiągnęło poziom epidemii w innych regionach świata. Podczas ery sowieckiej, ruchy ludności były ograniczone ale uległo to zmianie na początku lat 90. Rosja zarejestrowała pierwszy przypadek AIDS w 1987 roku; do końca XX wieku było 20 000 przypadków, a niektóre szacunki sugerują, że liczba ta mogła się podwajać każdego roku, począwszy od 1998.
Ostatnio międzynarodowa uwaga została skierowana w stronę systemu zdrowotnego Rosji, piętnu otaczającego zarażonych i rosyjskiej polityki dotyczącej lekarstw. Lokalizacja geograficzna sprawia, że państwo to znajduje się między Azją Centralną, gdzie produkowana jest heroina a Europą, gdzie jest ona sprzedawana.
Pisząca dla portalu Foreign Policy, Elizabeth Dickinson powiązuje problem z AIDS w Rosji z postem ze września 2010 zatytułowanym „ Czy problem HIV/AIDS w Rosji jest gorszy niż w Afryce?”:
Dyrektor biura UNAIDS w Nowym Jorku, Bertil Lindblad, martwi się jedynym regionem na świecie, gdzie infekcje HIV wzrastają, nawet gdy zachorowania w pozostałej części świata się unormowały. To nie Afryka czy Azja a nawet Ameryka Łacińska, to Wschodnia Europa – państwa takie jak Rosja czy Ukraina, gdzie raport UNICEF zaznacza, że wzrost infekcji na poziomie 700 % jest obserwowany od 2006 roku.
“Region Wschodniej Europy i Centralnej Azji musi natychmiast zareagować”, oznajmił Lindblad dziś rano. „Jest to dosyć przerażające, szczególnie że nie mów się o tym fakcie, istnieje wiele homofobii i piętna [w tym regionie]. Rozprzestrzenianie się HIV z małych grup na większą część populacji może spowodować duże komplikacje”.
Świat zainteresował się epidemią, co zauważono w komunikacie prasowym wydanym 5 grudnia 2011 roku przez Russian Embassy Protest Blog, który odnosi się do protestów podczas Światowego Dnia AIDS:
Podczas Światowego Dnia AIDS w 2011 roku, dosłownie kilka dni temu, organizacje redukcji szkód prowadzone przez ludzi, którzy zażywają narkotyki i które są wspierane przez Międzynarodową Sieć Użytkowników Narkotyków (INPUD) zgromadziły się pod ambasadą rosyjską w miastach całego świata w największym na świecie pokazie solidarności z ludźmi, którzy zażywają narkotyki.
Protesty zatytułowane “Wstydź się Rosjo, wstydź” były wymierzone w niezwykle kontrowersyjne rosyjskie przepisy dotyczące narkotyków, które są zapewne przyczyną epidemii HIV i gruźlicy w regionie. Zażywanie narkotyków przy użyciu zakażonego sprzętu nakręca epidemie HIV w Rosji, w chwili obecnej najszybciej rosnącą epidemię na świecie, którą jasno przedstawiają liczby: aż 80 % nowych zakażeń w całej populacji ludzi zakażonych HIV wynoszącej około 1.3 mln ludzi, jest wykrywanych wśród ludzi, którzy zażywają narkotyki (posiadanie narkotyków z zamiarem dystrybucji). Co więcej, najnowsze prognozy przewidują, że dodatkowe 5 mln ludzi może zostać zakażonych HIV w najbliższej przyszłości, o ile Rosja drastycznie nie zreformuje swojego sposobu postępowania z pandemią HIV.
Masha Ovchinnikova opublikowała tekst z 2007 roku, dla blogu AIDS i Sprawiedliwość Społeczna, zatytułowany “Działania na rzecz redukcja szkód w Rosji”. Pani Ovchinnikova, była narkomanka żyjąca w Moskwie, omawia wyzwania, które stoją przed użytkownikami narkotyków w Rosji szukających leczenia:
Wiele finansowych, biurokratycznych i moralnych barier czeka użytkowników narkotyków, którzy chcą zatroszczyć się o swoje zdrowie, a czasami nawet o swoje życie. Ludzie nie otrzymają pomocy medycznej w klinice jeśli są na etapie rzucania nawyku. Jeśli chcesz załapać się na program detoks, musisz przeczekać kilka tygodni, czasami dłużej. Musisz przygotować wiele dokumentów i zrobić kilka testów (w tym test na HIV). Nie ma gwarancji, że otrzymasz dobre lekarstwa, jedyne co jest pewne, to bycie oskarżanym i poniżanym przez pracowników kliniki.
Innym problem jest poufność “statusu użytkownika narkotyków”. Nie możesz otrzymać darmowego leczenia bez oficjalnej rejestracji, a ta często jest udostępniania policji. Mimo iż sytuacja nieco się ostatnio poprawiła, nadużycia ze strony policji nadal są bardzo częste. Czasami nadal ryzykujesz kupując nową strzykawkę, ponieważ policja obserwuje narkomanów w pobliżu aptek.
Blog Psychiatryczny zilustrował jak organizacja rosyjskiego system zdrowotnego hamuje efektywne leczenia AIDS:
W mojej klinice psychiatrzy pracują w pokojach obok lekarzy. Dzisiaj w klinice rozmawiałem z Markiem Sulkowskim, specjalistą od chorób zakaźnych specjalizującym się w wirusowym zapalenia wątroby typu C powiązanym z HIV. Prowadzimy wspólnie kilku pacjentów. Wiem, że mogę zapukać w jego drzwi zawsze kiedy nie przyjmuje pacjenta, że możemy omówić chorobę pacjenta lub najnowsze leki dla zapalenia wątroby typu C (mamy dwa nowe inhibitory proteaz, które być może podniosą liczbę wyleczonych). Mamy również pracowników socjalnych i farmaceutów, zarządców pacjentów, ginekologów, lekarzy pierwszego kontaktu, dermatologów, okulistów i neurologów. Będziemy korzystali z tych samych kart pacjenta i wspólnie zarządzali pacjentami.
W Rosji tego typu system nie istnieje. W zeszłym tygodniu omawialiśmy trudny problem zarządzania pacjentami zainfekowanymi HIV, gruźlicą lub narkomanami. Największym problemem jest brak systemu. Gruźlica jest leczona w klinice gruźliczej. HIV w klinice HIV, a problemy narkotykowe w klinikach „narkologicznych” (niezależnych od psychiatrii i medycyny ogólnej). Nikt z nikim się nie komunikuje.
W poście zatytułowanym “AIDS w Rosji – Dlaczego Rosja jest szczególnie narażona”, opisuję jak rosyjscy lekarze są źle przygotowywani do leczenia ludzi zarażonych HIV. Centra regionalne twierdzą, że prowadzą zarówno przed jak i po testową terapię. Nie zawsze ma to miejsce – ilustruje to przypadek młodej kobiety z Nizhny Novgorod:
Kiedy okazało się, że jestem zakażona, byłam w kompletnym szoku. Powiedziano mi, że powinnam pójść na spotkanie z terapeutką. Kiedy się z nią spotkałam, powiedziała mi „Jesteś zakażona HIV. Świadome zakażanie wirusem HIV jest czynem kryminalnym według prawa rosyjskiego. Jeśli będziesz uprawiać seks bez zabezpieczeń, zostaniesz aresztowana. Podpisz ten dokument mówiący, że zrozumiałaś co Ci powiedziałam.” To było całe doradztwo, które otrzymałam. Kiedy wyszłam na korytarz, myślałam, że zemdleję. Nie wiedziałam nic o HAART [terapia antyretrowirusowa ].Dowiedziałam się o niej dopiero w zeszłym roku podczas pobytu w Moskwie.
Tak jak w wielu innych państwach, problemem jest stosunek do ludzi zainfekowanych HIV/AIDS. HIV.net opublikował wideo, które ma za zadanie złagodzić piętno HIV, pokazując jak atrakcyjna, młoda para próbuje poradzić sobie z wiadomością, że są zakażeni HIV. Popularny rosyjskojęzyczny blog LJ dyskutuje na ten temat:
Można zauważyć pewien powielany wzór rozprawiania się z ludźmi z HIV w naszym społeczeństwie. Są ani właściwie „grzebani żywcem”. Przyjaciele coraz rzadziej się z nimi kontaktują, chyba że sami są zarażeni wirusem. Byle wymówka jest używana aby wydalić [zakażoną osobę] ze szkoły. Istnieje problem ze znalezieniem nowej pracy. Problemem nawet nie są źli pracodawcy – sam byś protestował jako pierwszy jeśli opiekunką w przedszkolu twojego dziecka była osoba zainfekowana HIV […] Nawet doktorzy, którzy powinni posiadać specjalistyczną wiedzę, odmawiają leczenia ludzi zarażonymi HIV.
Nie jest to jedyny problem – wiele osób obawiających się piętna towarzyszącego zakażeniom, odmawia zbadania się, a kiedy już się zbadają, ukrywają wyniki, a to prowadzi do nagłego rozwoju epidemii. Jedynym sposobem walki jest reedukacja społeczeństwa.