Koryto rzeki Mekong. Zdjęcie ze strony internetowej projektu Historie Ludzi. Użyte za pozwoleniem.

W 2014 roku, kilka rdzennych społeczności Mekongu zaczęło nagrywać swoje opowieści i legendy z pomocą grupy badaczy, którzy odkryli jak te narracje mogą pomóc w ujawnieniu niszczycielskiego wpływu projektów na dużą skalę w regionie.

Mekong jest jednym z największych systemów rzecznych Azji, który przepływa przez sześć krajów: Chiny, Birmę, Tajlandię, Laos, Kambodżę i Wietnam. Jest bogaty w różnorodność biologiczną i stanowi zasadnicze źródło utrzymania milionów rolników i rybaków.

W ostatnich latach, kilka projektów na dużą skalę, takich jak elektrownie wodne, spowodowało wysiedlenie mieszkańców, będąc zagrożeniem dla ekosystemów dorzecza. Pomimo protestów, kontynuowano budowę elektrowni, zwłaszcza w Laosie i Tajlandii.

We współpracy z Mekong Watch, japońską grupą opowiadającą się za zrównoważonym rozwojem regionu, w 2014 roku kilku seniorów społeczności Mekongu zaczęło nagrywać niektóre z swoich opowieści i legend dotyczących natury. Mekong Watch wierzy, że te historie “odegrały ważną rolę w ochronie przyrody przez unikanie nadmiernego zużycia zasobów naturalnych.”

Mekong Watch zapewnia, że część dóbr wspólnych, które powinny być chronione, to nie tylko zasoby naturalne, ale także “wartości niematerialne”, które mogą być udzielone i dostępne dla lokalnej społęczności. Toshiyuki Doi, starszy doradca Mekong Watch, dodaje:

People’s stories should be regarded, recognized, and respected as Mekong’s commons, especially these days when they are losing their place in local communities to more modern media, and are not passed on to next generations.

Opowieści ludzi powinny być zauważone, uznane i uszanowane jako dobro wspólne Mekongu, zwłaszcza obecnie, kiedy tracą swoje miejsce w lokalnej społeczności na rzecz bardziej nowoczesnych mediów.

Obszary Mekongu, w których badacze prowadzili prace terenowe. 1. Kmhmu’ w północnym i środkowym Laosie; 2. Si Phan Don w południowym Laosie; 3. Akha w północnej Tajlandii; 4. Thai So oraz Isan w północno-wschodniej Tajlandii; 5. Bunong w północno-wschodniej Kambodży. Użyte za pozwoleniem.

Grupa była w stanie zebrać łącznie 102 historie w Kambodży, Laosie i Tajlandii. Historie były nagrywane, zapisywane i tłumaczone na języki narodowe Tajlandii, Laosu i Kambodży zanim została utworzona wersja angielska. Mekong Watch opublikowało te opowieści w formie broszur, zarówno drukowanych, jak i w formacie cyfrowym, i użyło ich podczas warsztatów środowiskowych, które przeprowadzono w społecznościach.

Since late 2016, we have used people’s stories to provide environmental education to children in rural Laos and Thailand. We have hosted workshops in schools and local communities to guide children, and sometimes adults, to collect stories from elderly people, learn from the stories, and turn them into reading materials.

Od końca 2016 r. używaliśmy opowieści ludzi, aby zapewnić edukację ekologiczną dzieciom we wiejskich terenach Laosu i Tajlandii. Prowadziliśmy warsztaty w szkołach i w miejscowych społecznościach, żeby poprowadzić dzieci, a czasami dorosłych, do zbierania opowieści od starszych ludzi, uczenia się z opowieści i przekształcenia ich w materiały czytelnicze.

Przykład warsztatu obejmuje powtórzenie opowieści ‘Sowa i Jeleń’ ludu Kmhmu’ ze środkowego i północnego Laosu. Historia dotyczy sowy, która straciła zdolność do widzenia w dzień, po tym, jak oszukała jelenia.

Podczas warstatu młodzi uczestnicy są pytani: “Jakie gatunki zwierząt pojawiły się w opowieści?”, “Czy widzisz te zwierzęta w swojej wiosce?”, i ” Jeżeli tych zwierząt jest w twojej wiosce mniej niż kiedyś, to jak myślisz, dlaczego tak się stało?”

Następnie uczestnicy są zachęcani do połączenia historii z pogorszeniem stanu środowiska w ich społecznościach.

W prowincji Champasak, na południowym Laosie, legenda zagrożonego delfina Irrawaddy i ptaka Sida jest używana dla podkreślenia jak projekt elektrowni zakłóca sezonową migrację łowisk rzeki Mekong.

Kolejna historia, również z południowego Laosu, poucza o wartości zarządzania zasobami:

Opowieść o Głowie Nosorożca została nagrana 16. listopada 2014 r. nad brzegiem rzeki Songkram w północno-wschodniej Tajlandii. Narratorem był 68-letni Mun Kimprasert. Zdjęcie wykonane przez Mekong Watch, użyte za pozwoleniem.

Once, a soldier stepped into a spirit forest. He discovered a lot of tobacco leaves there and collected them. However, when trying to leave the forest, he could not find an exit. It was because he took more tobacco leaves than he could possibly consume for himself. No matter how hard he searched, he could not find a way out of the forest. Realizing what might have been the problem, he finally decided to return the tobacco leaves to the forest. The moment he dropped them on the ground, he was able to see an exit in front of him.

Pewnego razu żołnierz wszedł do lasu dusz. Znalazł tam mnóstwo liści tabaki i pozbierał je. Jednak gdy próbował opuścić las, nie mógł znaleźć wyjścia. Stało się tak, ponieważ wziął więcej liści tabaki niż był w stanie skonsumować. Nieważne jak bardzo szukał, nie mógł znaleźć drogi, by opuścić las. Uświadamiając sobie co mogło być problemem, postanowił w końcu zwrócić lasowi liście tabaki. W chwili kiedy odłożył je na ziemię, mógł zobaczyć wyjście przed sobą.

W północnej Tajlandii, opowieść ludzi Akha o pochodzeniu huśtawki uczy samopoświęcenia przez heroiczny epizod brata i siostry, którzy zaprowadzają porządek na świecie.

W północno-wschodniej Tajlandii, opowieść o Ta Sorn opowiadana przez Tongsina Tanakanya promuje jedność wśród sąsiadów w społecznościach rolniczych. Inna historia wspomina jak polowanie na nosorożca doprowadziło do rozpoczęcia handlu solą w tej części państwa.

W Bunongu, położonym w północno-wschodniej Kambodży, istnieją opowieści o rytuałach naprawiania złych małżeństw oraz ceremonii sadzenia i żniw, opowiadane przez Khoeuka Keosineama. Jest też legenda o słoniu opowiedziana przez Chhota Picha, która ukazuje, jak wieśniacy, którzy raz zatruli rzekę, zostali ukarani przez bogów i zamienieni w słonie. To wyjaśnia, dlaczego słonie czuły się komfortowo żyjąc z człowiekiem, ale, po kilku pokoleniach, zapomniały o swoim pochodzeniu i poszły mieszkać w lesie.

Hea Phoeun ze wsi Laoka, Senmonorom, prowincji Mondulkiri w Kambodży, dzieli się miejscowymi rytuałami o tym, jak naprawić ‘niedopasowane’ małżeństwo. Zdjęcie wykonane przez Mekong Watch, użyte za pozwoleniem.

Dla Mekong Watch i zagrożonych społeczności w regionie, zachowanie tych historii jest nieodzowne w kampanii przeciwdziałającej projektom, które spowodowałyby przesiedlenie tysiący ludzi żyjących w Mekongu:

These stories can help form their identity as a community member and identify with the environment. By means of stories, the communities search for ways to accommodate and/or resist changes that are taking place in the Mekong river basin.

Te opowieści mogą pomóc tworzyć tożsamość członków społeczności i identyfikować się ze środowiskiem. Za pomocą tych historii, społeczności szukają sposobu, żeby przystosować się i/lub opierać się zmianom, które mają miejsce w dorzeczu Mekongu.