Autorka ilustracji: Galina Hasanova, użyto za zgodą.

Staże zyskały pozycję stale rosnącego trendu na dzisiejszym rynku pracy — zwłaszcza w sektorze organizacji non-profit. Trudno się temu dziwić: zapewniają one szkolenie w miejscu zatrudnienia, zdobycie praktycznego doświadczenia i postawienie pierwszego kroku w karierze tym, którzy aspirują do roli lidera lub wizjonera w nienastawionym na zysk środowisku. Jakkolwiek pięknie by to nie brzmiało, należy wciąż zadać pytanie: „jakie przesłanie wynika z postawy organizacji non-profit, które naciskają na zatrudnianie wyłącznie stażystów mogących pracować za darmo?”.

Pomimo znacznych postępów poczynionych w ostatnich latach — jak choćby ustanowienie tygodniowego stypendium w wysokości 750$ dla stażystów w Białym Domu — raporty pokazują, że 43 procent [amerykańskich – przyp. tłum.] praktykantów nie może liczyć na żadne wynagrodzenie. Zajmujące się tą kwestią centrum badań CCWT szacuje, że w Stanach Zjednoczonych znajduje się około 3,2 milionów stażystów, z których każdego roku blisko 1 milion nie otrzymuje zapłaty za wykonywaną pracę. Należy również dodać, że wraz ze wzrostem kosztów opłat akademickich młodzi bardziej niż kiedykolwiek potrzebują płatnej pracy. Pracy, która mogłaby pomóc w sfinansowaniu ich edukacji. Amerykańskie organizacje non-profit zdają się jednak nie dostrzegać problemu i w dalszym ciągu oferują bezpłatne staże zadłużonym studentom. Czy istnieje remedium mogące położyć kres tym niezdrowym praktykom?

Pandemia COVID-19 i jej następstwa miały negatywny wpływ na rynek pracy organizacji non-profit dla niedawnych absolwentów. W 2020 roku 26 procent studentów ostatniego roku straciło staże, a tylko 28,6 procent udało się znaleźć pracę zaraz po ukończeniu studiów. Jakość samych praktyk dramatycznie spadła, a doświadczenia stażystów pracujących zdalnie były, w najlepszym razie, przeciętne. Przykładowo, wielu studentów liczących na rozwinięcie sieci kontaktów podczas stażu straciło możliwość swobodnych rozmów z kolegami na korytarzu lub przy dystrybutorze wody, ponieważ profesjonalne biuro zostało zastąpione biurem domowym.

Staż zdalny utrudnił również „uczenie się przez obserwację”, przekształcając się w oparte na zadaniach, służebne wykonywanie czynności i jeszcze bardziej ograniczył możliwość zdobywania i pogłębiania wiedzy przez praktykanta. Warto jednak zaznaczyć, że zjawisko to pozbawiło szans rozwoju nie tylko stażystów. Jak wyjaśnia Sofia Garcia Garcia, specjalista ds. globalnego rozwoju i szef ds. partnerstw strategicznych i zaangażowania zewnętrznego w międzynarodowym stowarzyszeniu SOS Wioski Dziecięce: „organizacje tracą również kapitał społeczny, ponieważ stażyści wnoszą różne punkty widzenia, przeżyte doświadczenia i wiedzę, które naprawdę wzbogaciłyby całą działalność i zatrudniony personel”.

Sytuacja finansowa wielu sektorów jest trudna i, aby zapewnić sobie dodatkowe zdolności organizacyjne, instytucje non-profit chętnie posiłkują się praktyką biznesów nastawionych na zysk: zatrudnianiem bezpłatnych stażystów. Nawet jeśli organizacje non-profit mają wzniosłe cele, to wciąż trzeba zwrócić uwagę na absurdalne zasady, które zniechęcają zmarginalizowaną młodzież do robienia kariery w kierunku rozwoju międzynarodowego. Nastawione na działalność niekomercyjną instytucje utrwalają przy tym te same problemy, z którymi — jak twierdzą — walczą.

Dobry przykład powyższej sytuacji opisała Maria Hinojosa, pierwsza latynoska reporterka w USA i zdobywczyni nagrody Pulitzera. W swojej książce-pamiętniku „Once I was You” autorka przyznaje, że ze względów finansowych zmuszona była dorabiać jako kelnerka. Praca zmianowa pozwalała zapłacić czynsz, ale znacznie utrudniała odbywanie stażów. „Oto byłam pod koniec studiów i wciąż nie odbyłam ani jednego stażu. […] Prawda była taka, że nie było mnie stać na bezpłatny staż i wstydziłam się do tego przyznać.”

Środki systemowego ucisku

W wyniku ucisku systemu i ograniczonych dochodów, wiele osób z tradycyjnie marginalizowanych środowisk ma trudności z awansem w karierze i edukacji.

Oczywistym jest, że nieodpłatne stanowiska szkoleniowe są niekorzystne dla uczniów o niższych dochodach, bez względu na to, jak dobrze mogą być zaprojektowane. Kobiety dźwigają niemal 2/3 krajowego zadłużenia z tytułu pożyczek studenckich, a czarni absolwenci są winni średnio 7400 dolarów więcej niż biali absolwenci. Według amerykańskiego Departamentu Pracy, sektor non-profit nie jest prawnie odpowiedzialny za zapewnianie płatnych staży. Warto jednak zaznaczyć, że zmiana nazwy„wolontariatu” na „staż” stała się sposobem na przyciągnięcie większej liczby studentów do bezpłatnej pracy w zamian za prestiżowe loga w życiorysach.

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć dodatkowo pogłębia dyskryminacja rasowa. Dostęp do rynku staży jest ograniczony dla osób czarnoskórych, ludności rdzennej i wszystkich innych obywateli, których skóra nie jest biała. Według badań przeprowadzonych przez ośrodek Zippia, w 2019 roku ponad 58 procent stażystów było białych, 17,7 procent miało pochodzenie hiszpańskie bądź latynoskie, a 10,4 procent zostało skategoryzowanych jako czarnoskórzy lub Afroamerykanie. Ponieważ biała populacja ma niższe wskaźniki ubóstwa niż mniejszości, jej przedstawiciele często mogą sobie pozwolić na udział w bezpłatnych stażach wyłącznie w celu uzyskania korzyści zawodowych. Przywilej ten rzadko nadawany jest populacjom niebiałym.

Stosownie do powyższego, gdy staże są bezpłatne, osiągnięcie kapitału społecznego staje się szczególne trudne dla studentów spoza kultury dominującej — a więc studentów o niższych dochodach. Stabilność finansowa stanowi bowiem niezbędny fundament dla budowania kapitału społecznego. Z tego też względu populacje, które z punktu widzenia historycznego były ekonomicznie wyzyskiwane, mają ograniczone możliwości zdobycia owego kapitału; sytuacja ta utrudnia mobilność społeczną i finansową. Przy nierównej dystrybucji kapitału ekonomicznego i społecznego bezpłatne staże pogłębiają problem niesprawiedliwości wobec studentów o niskich dochodach i nie dywersyfikują siły roboczej w USA.

Nieopłacony krok w karierze

Konkurencja na rynku pracy sprawiła, że staże stały się niezbędnym pierwszym krokiem w rozwoju kariery młodych profesjonalistów. Warto jednak zauważyć, że pochodzący z biednych rodzin studenci, którzy zgodzą się na bezpłatny staż, wkrótce będą musieli stawić czoła innym przeciwnościom. Na przykład z tym gdzie zamieszkać, nie mogąc zapłacić za stale rosnące czynsze dużych miast, takich jak Nowy Jork, Waszyngton czy Los Angeles, w których mieści się wiele międzynarodowych organizacji non-profit i związanych z rozwojem.

Według niektórych szacunków studenci potrzebują około 6,200 dolarów na każde 10 tygodni, by pokryć koszty mieszkania, jedzenia, transportu i innych podstawowych potrzeb. W rezultacie bezpłatni stażyści są zmuszani do równoważenia potrzeb fizjologicznych i związanych z bezpieczeństwem, jednocześnie inwestując niezliczone godziny w rozwijanie umiejętności zawodowych i etyki pracy. Choć nie jest to niewykonalne, psychologiczny aspekt „trybu przetrwania” potęguje trudności, z jakimi borykają się już zmarginalizowane społeczności wchodzące na rynek pracy.

Podobnie uważa Ayna Meredova, coach specjalizująca się w terapii traumy i założycielka firmy Groove Culture Collective. Jej zdaniem: „jeśli spojrzymy na tę dynamikę przez pryzmat traumy pokoleniowej i kulturowej, obejmującej konstrukty społeczne, jak rasizm, ubóstwo i seksizm, to jasnym stanie się, że w społecznościach zmarginalizowanych i pokrzywdzonych bezpłatne staże utrwalają cykl niedostatku, przepracowania i mechanizmów przetrwania”.

Z ankiety przeprowadzonej przez Instytut Pracodawców Studenckich (ISE) wynika, że 47 procent organizacji zatrudniających studentów i absolwentów zamierza podnieść liczbę zatrudnionych w ciągu następnych 12 miesięcy. Dostęp do stażu równa się dostępowi do pracy i właśnie dlatego otrzymanie odpowiedniego, korzystnego ekonomicznie stażu ma ogromny wpływ na przyszłą karierę studenta.

Jenn Pamela Chowdhury — autorka, spikerka i coach dla młodych reprezentujących różne kolory skóry — trafnie podsumowuje całą sytuację. „Jeśli organizacje non-profit szukają najlepszych talentów, muszą im sprawiedliwie i uczciwie płacić. Nigdy nie zakładaj, że przychodzące talenty (zwłaszcza młode talenty o niebiałej skórze) mają środki na podjęcie bezpłatnej pracy, jednocześnie dbając o podstawowe potrzeby” — mówi.

Aby rozwiązać problem

Niedawne podwyżki cen, idące ramię w ramię z wysoką stopą inflacji w Stanach Zjednoczonych, wpłynęły także na organizacje non-profit. Ponieważ tego typu instytucje już teraz działają na niskich, pozbawionych zysku marżach, ich zdolność do inwestowania we wzrost wewnętrzny została zahamowana. Problemy finansowe sprawiły też, że działy kadr wielu organizacji non-profit nie mają funduszy na płacenie stażystom. Zazwyczaj napięte budżety muszą się bowiem mierzyć z najwyższą od 40 lat stopą inflacji w USA, która wynosi obecnie 8.6 procent. 

Profesor Gregory R. Witkowski, starszy wykładowca w bezpłatnym programie zarządzania na Uniwersytecie Columbia pisze, że odkąd giełda tak bardzo straciła na wartości, darczyńcy czują się mniej zamożni, więc zmniejszyli swoje datki na cele charytatywne. Poza tym organizacje non-profit już teraz zmagają się z pozyskiwaniem funduszy, zatrzymywaniem pracowników i rekrutacją nowych pracobiorców.

Wiele organizacji non-profit stanęło w obliczu zagrażającego ich istnieniu spowolnienia gospodarczego. W związku z tym filantropka MacKenzie Scott znalazła sposób na zakłócenie tradycyjnych praktyk finansowania w sektorze non-profit i zapewnienie równych szans osobom z różnych środowisk. Scott rozdała 12,4 miliarda dolarów swobodnych dotacji 1251 organizacjom wspierającym sztukę, sprawiedliwość rasową i społeczną oraz inne istotne wartości. W przeciwieństwie do typowych filantropów Scott zachęca organizacje non-profit do wydawania funduszy według własnego uznania, co daje organizacjom większą swobodę inwestowania w rozwój wewnętrzny i zewnętrzny na ich warunkach.

Dzięki nieskrępowanym dotacjom nakierowanym na rozwój, organizacje non-profit mogą w końcu przerwać błędne koło wyzysku, stawiając na rozwój, innowacje i rozkwit poza mentalność opartą na projektach i trybie przetrwania. Przy okazji omawiania niezależnych źródeł finansowania, takich jak hojne wsparcie MacKenzie Scott, warto zapytać i o to, jaką politykę mogą wprowadzić liderzy organizacji non-profit, aby zapewnić uczciwe i godziwe wynagrodzenie dla stażystów. 

Dawcy: Ponieważ świat stoi w obliczu kaskadowych i wzajemnie powiązanych korelacji palących problemów, fundatorzy powinni wkroczyć i zapewnić stabilność finansową organizacjom non-profit poprzez zwiększenie nieskrępowanych funduszy i grantów. Niezależne dotacje mogą przesunąć asymetryczną dynamikę władzy między darczyńcami a organizacjami non-profit, zniechęcić do utrwalania niesprawiedliwości systemowych i pomóc w naprawieniu struktur władzy, ułatwiając w ten sposób przejście od modelu patronatu do modelu partnerskiego.

Sektor non-profit: Aby zlikwidować przywileje, dyskryminację i nierówności, organizacje non-profit muszą nie tylko płacić stażystom wystarczającą pensję, ale także aktywnie rekrutować stażystów z marginalizowanych społeczności. Poza rekrutacją osób z niepełnosprawnościami, wywodzących się z grup społecznych BIPOC [skrót z ang. Black, Indigenous and People of Color – ludność czarnoskóra, rdzenna i kolorowa — przyp. tłum.], czy identyfikujących się z LGBTQ+, organizacje non-profit powinny zapewnić bezpieczne środowisko, które umożliwi wszystkim pracownikom naukę, rozwój i kontakt z mentorami.

Przyciąganie talentów, zapewnianie uczestnikom odpowiedzialnej pracy i rozsądnego wynagrodzenia po to, by umożliwić im rozwój, to cechy udanych programów stażowych. Organizacje non-profit muszą znaleźć miejsce na płatne staże w swoich budżetach i skupić się na szukaniu niezależnych źródeł dofinansowania, zmieniając narrację dotyczącą nieskrępowanego dawania.