Zaangażowane w inicjatywę Made in Prison więźniarki z Albanii ręcznie wytwarzają przedmioty. Fot.: madeinprison.al, used with permission
Made in Prison [1] to strona internetowa, gdzie sprzedawane są przedmioty wykonane ręcznie przez więźniarki z zakładu Ali Demi w Tiranie — jedynego więzienia dla kobiet w tym kraju bałkańskim, którego populacja wynosi 2,8 miliona mieszkańców.
Od dnia rozpoczęcia [2] 8. marca 2019 roku, projekt będący inicjatywą lokalnej organizacji pozarządowej Orkidea [3] (alb. „orchidea”), która otrzymała fundusze z ambasady USA w Tiranie, jest także wspierany przez Ministerstwo Sprawiedliwości i Generalną Dyrekcję Więzień.
Do 12 czerwca osadzone wytworzyły 235 przedmiotów, z których 82 zostało sprzedanych za pośrednictwem strony internetowej zarówno klientom w Albanii, jak i za granicą — jak poinformowała Orkidea Global Voices mailem.
Całkowity dochód ze sprzedaży trafia na osobiste konto bankowe rzemieślniczki, która wytworzyła produkt.
W świadectwie opublikowanym na stronie internetowej Made in Prison jedna z więźniarek opisuje, w jaki sposób projekt pozytywnie wpłynął na jej życie:
My name is Mira. I am serving my sentence at the women’s prison since two years and a half now. I have learned many things here. The services offered are helping me change my life. I feel like a normal person again. I have been sentenced 3 years in prison and everything was hard, but now you are helping me to see a hopeful life.
Nazywam się Mira. Od dwóch i pół roku odsiaduję wyrok w więzieniu dla kobiet. Nauczyłam się tu wielu rzeczy. Uczestnictwo w programie pomaga zmienić mi życie. Czuję się znów jak normalna osoba. Skazano mnie na 3 lata więzienia i wszystko było trudne, ale pomagacie mi zobaczyć pełne nadziei życie.
Na razie Orkidea płaci za materiały, z których tworzone są przedmioty, ale uczestniczki zadeklarowały, że w przyszłości chciałyby pokrywać niektóre z kosztów, starając się w ten sposób przekształcić inicjatywę w zrównoważony model biznesowy.
Oto niektóre z produktów sprzedawanych przez Made in Prison.
Torba:
Para kolczyków:
Broszka:
Według Europejskiego Stowarzyszenia Edukacji Więziennej (EPEA) [8], w Albanii są 23 ośrodki detencyjne. Ali Demi to jedyny przeznaczony tylko dla kobiet. Znajduje się tam również szpital dla więźniarek.
EPEA opisuje ośrodek Ali Demi następująco:
There are no known “gangsters’” in this prison, no kidnappers, and no women of high-profile political scandals. Many of them, without creating misunderstandings, are “accessories” of crimes committed by males, who might have been their husbands, brothers or, lovers. The most serious crimes perpetrated by these women are prostitution, burglary, fraud (embezzlement) and not by its importance, murder due to family circumstances.
W tym więzieniu nie ma znanych „gangsterów”, nie ma porywaczy ani kobiet związanych z głośnymi skandalami politycznymi. Wiele z nich (nie wywołując nieporozumień) jest „narzędziami” zbrodni popełnianych przez mężczyzn: to mogli być ich mężowie, bracia czy kochankowie. Najpoważniejsze przestępstwa popełniane przez te kobiety to prostytucja, włamanie, oszustwo (defraudacja) i, mimo że nie najmniejszej wagi, morderstwo ze względu na sytuację rodzinną.
Mroczna przeszłość albańskich więzień
Albańskie więzienia, obozy pracy i ośrodków internowania czasu komunizmu [9] często opisywano jako miejsca grozy.
Dla wielu Albańczyków Spaç to synonim tortur i śmierci. Niezliczeni dysydenci i tysiące innych osób więziono tutaj przed 1990 rokiem. Fot. Attila Terbócs (CC BY-SA 4.0)
Jeden z nich to więziezienie Spaç [10] w okręgu Lezha. Według World Monuments Fund, organizacji, której działalność skierowana jest na ochronę światowej architektury historycznej i dziedzictwa kulturowego:
Spaç Prison was a notorious labor camp established in 1968 by the Communist government of Albania at the site of a copper and pyrite mine, in a remote and mountainous area in the center of the country. While only one of many such sites, the political prisoners held at Spaç included some of the most prominent Albanian intellectuals of the twentieth century.
Więzienie Spaç było słynnym obozem pracy utworzonym w 1968 roku przez komunistyczny rząd Albanii w miejscu kopalni miedzi i pirytu, w odległym i górzystym terenie w centrum kraju. Było to jedno z wielu podobnych miejsc, ale to w Spaç więźniami politycznymi byli jedni z najwybitniejszych albańskich intelektualistów dwudziestego wieku.
Spaç to tylko jedno z wielu podobnych miejsc, lecz to tutaj więźniami politycznymi byli jedni z najwybitniejszych albańskich intelektualistów XX wieku.
Obecnie więzienie w Spaç jest miejscem pamięci dla miejscowych i atrakcją turystyczną [11].
Według [12] albańskiego Stowarzyszenia Byłych Więźniów Politycznych, około 5577 mężczyzn i 450 kobiet zostało straconych za zbrodnie polityczne w czasach komunistycznych w latach 1946-1991. Dziesiątki tysięcy więziono lub wysyłano do obozów pracy.
Od upadku komunizmu więzienia w Albanii są krytykowane za złe warunki [13]. Jako przykłady często przytacza się: przeludnienie, ograniczony dostęp do naturalnego światła w celach i brak higieny.
Rada Europy [14] zaleciła władzom Albanii zwiększenie wysiłków mających na celu ochronę praw człowieka więźniów i wsparcia ich rehabilitacji.
Inicjatywa Made in Prison może przyczynić się do integracji osadzonych kobiet do życia w społeczeństwie po ich uwolnieniu.