[1]30 marca 2019 r. Zuzana Čaputová została wybrana prezydentem Słowacji. Fotografia rozpowszechniania podczas kampanii wyborczej, do użytku mediów.
Chociaż w 1993 roku doszło do uzgodnionego rozpadu [2] Czechosłowacji to obywatele powstałych w jego efekcie krajów: Słowacji i Republiki Czeskiej, wciąż utrzymują ścisłe relacje kulturalne, gospodarcze i polityczne. Doszło nawet do tego, że przedstawiciele niektórych grup społecznych w Czechach nazywają wybraną na urząd prezydenta Słowacji Zuzanę Čaputovą „czeską prezydent”.
45-letnia adwokat i aktywistka o proeuropejskich zapatrywaniach zwyciężyła w wyborach 30 marca 2019 roku. Čaputová, która zdobyła 58% oddanych głosów, obejmie urząd w czerwcu i tym samym zostanie pierwszą w historii Słowacji kobietą prezydentem.
Dlaczego Czesi z takim entuzjazmem zareagowali na jej zwycięstwo?
Zarówno formalnie, jak i w wielu aspektach życia gospodarczego oba kraje po 1993 roku poszły dość odmiennymi drogami. Słowacka transformacja w kierunku gospodarki rynkowej była bardziej skomplikowana – problem stanowił wysoki poziom bezrobocia oraz niski PKB per capita [3]. Choć w 2004 roku oba kraje wstąpiły do Unii Europejskiej, to tylko Słowacja zdecydowała się przyjąć euro [4] jako swoją oficjalną walutę.
Obserwowany w Czechach wyższy [5] poziom rozwoju społecznego oraz nadmiar miejsc pracy sprawia, że ze Słowacji przyjeżdża tam mnóstwo migrantów zarobkowych – ich liczba przekracza obecnie 100 tysięcy, co stanowi 1% ludności Czech i ponad 10% wszystkich pracowników zagranicznych [6]. Dzięki temu w Pradze i innych czeskich miastach często można usłyszeć język słowacki, co, paradoksalnie, przypomina o czasach Czechosłowacji, kiedy to oba języki miały status oficjalnego języka państwowego i w równym stopniu wykorzystywane były w szkołach i w mediach.
Polityczne relacje między tymi krajami są jeszcze bliższe. Obecny premier Republiki Czeskiej, Andrej Babiš urodził się w stolicy Słowacji, Bratysławie. Ponieważ chodził tam do szkoły i studiował na uniwersytecie, to mówi po czesku z lekkim akcentem słowackim.
Premier Czech, który do polityki przyszedł z biznesu, jest bardzo kontrowersyjną postacią: w przeszłości był podejrzewany o współpracę z komunistycznymi służbami specjalnym [7], z kolei obecnie zarzuca mu się defraudację środków pochodzących z funduszy europejskich.
Babiš oraz członkowie jego partii ANO [8] [pol. TAK] (Akcja Niezadowolonych Obywateli) mają konserwatywne, często antyunijne poglądy. Otwarcie opowiadają się przeciw przyjmowaniu uchodźców i zasadniczo optują za ściślejszym sojuszem z Moskwą i Pekinem. Obecny prezydent Czech, Miloš Zeman, wybrany pod koniec 2018 r., jest zwolennikiem tego kursu.
[9]Okładka czeskiego czasopisma Respekt, anonsująca artykuł o Zuzanie Čaputovej pt. “Cud pod Tatrami?”. Na prawie dozwolonego użytku.
Wybrana na urząd prezydenta Słowacji Čaputová diametralnie różni się od polityków znajdujących się obecnie u władzy w Czechach: prawniczka, działaczka na rzecz ochrony środowiska, wspiera poglądy prounijne i środowiska LGBTQ, a na dodatek – jest kobietą.
To wszystko tłumaczy zapewne olbrzymią ilość komentarzy czołowych czeskich polityków oraz mediów na temat nieoczekiwanej wygranej Čaputovej w wyborach.
31 marca we wpływowym czeskim liberalnym tygodniku „Respekt” pojawił się artykuł [10] o zwycięstwie słowackiej polityk zatytułowany „Czeska prezydent Čaputová”. Główny redaktor pisze:
Na českých sociálních sítích to v sobotu večer vypadalo, jako kdyby Zuzana Čaputová byla zvolena nikoli slovenskou, ale českou prezidentkou. Zavládlo tu naprosté nadšení. Pochopitelně mezi těmi, kdo si před rokem nepřáli úspěch Miloše Zemana. Mohlo by se zdát, že ty oslavy jsou naivní, nesmyslné, ale není tomu tak. Slovensko totiž vyslalo trochu naděje i do Česka.
W sobotę wieczorem w czeskich serwisach społecznościowych wyglądało to tak, jakby Zuzana Čaputová została wybrana na urząd prezydenta Czech, a nie Słowacji. Zapanował nastrój euforii. Oczywiście dotyczy to tych, którzy przed rokiem byli przeciw Zemanowi. Może się wydawać, że takie świętowanie jest naiwne i pozbawione sensu, ale to nieprawda. Słowacja podarowała bowiem Czechom trochę nadziei.
Jeszcze jednym odróżniającym elementem, który od razu został zauważony przez Czechów, jest sposób, w jaki Čaputová i Zeman traktują media. Czeski polityk słynie ze swych prowokacyjnych zaczepek wobec dziennikarzy [11], podczas gdy prezydent elekt Słowacji otwarcie wspiera śledztwo w sprawie morderstwa słowackiego dziennikarza [12] Jána Kuciaka.
Wszyscy najważniejsi czescy politycy [13], w tym premier i prezydent, pogratulowali Čaputovej zwycięstwa w wyborach. Oprócz tego lider opozycyjnej partii „TOP 09” (Tradycja Odpowiedzialność Dobrobyt 09) [14] Jiří Pospíšil napisał na Twitterze:
Zvolení Zuzany Čaputové je dobrou zprávou pro ČR. Věřím, že přátelské vztahy mezi našimi zeměmi budou pokračovat. Paní Čaputové k vítězství gratuluji a doufám, že se i my brzy dočkáme slušného prezidenta, který hledí vpřed a není zatížen minulostí.
— Jiří Pospíšil (@Pospisil_Jiri) March 30, 2019 [15]
Wygrana Zuzany Čaputovej to dobra wiadomość dla Republiki Czeskiej. Wierzę, że przyjacielskie relacje między naszymi krajami będą kontynuowane. Gratuluję zwycięstwa pani Čaputovej. Mam nadzieję, że i my niebawem doczekamy się godnego prezydenta, który patrzy do przodu i nie jest obciążony przeszłością.
Wziąwszy pod uwagę braterskie relacje między obydwoma krajami, można przypuszczać, że Čaputová z pierwszą wizytą zagraniczną jako prezydent Słowacji [16] uda się właśnie do Republiki Czeskiej.