- Global Voices po polsku - https://pl.globalvoices.org -

Kreatywne tłumaczenie „Obcego” przetrwało na Bałkanach już trzy dekady

· Napisane przez Filip Stojanovski Tłumaczone przez Aleksandra Kling

Kategorie: Europa Wschodnia i Środkowa, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Kosowo, Macedonia, Serbia, Słowenia, Film, Idee, Język, Media obywatelskie, Sztuka i kultura

Baner reklamujący premierę filmu „Alien” po macedońsku: „Ósmy Pasażer: Przymierze. W kinach od 18 maja. Bilety już w sprzedaży.”

Zapowiedź premiery najnowszej części filmu o „Obcym” na nowo rozpaliła odwieczną językową debatę wśród fanów filmów i science fiction na Bałkanach Zachodnich .

Gdy w roku 1979 w kinach pojawił się pierwszy film [1] z serii, dystrybutorzy w Jugosławii, na Węgrzech i w Polsce, zamiast ograniczać się do słowa oznaczającego „obcego” lub „istotę pozaziemską” w miejscowych językach, przetłumaczyli tytuł jako „Ósmy Pasażer,” nawiązując do tego, że tytułowy obcy był pasażerem na gapę na statku kosmicznym z siedmioosobową załogą.

Skan oryginalnego jugosłowiańskiego plakatu filmowego z 1979 roku, zawierający zarówno serbsko-chorwackie tłumaczenie, jak i angielski tytuł, z dopiskiem „film roku”. Autor nieznany.

Od tej pory „Alien” po serbsku, chorwacku i bośniacku to „Osmi putnik”, „Osmi potnik” po słoweńsku i „Osmiot patnik” po macedońsku.

Jednak nie wszytskie kraje w regionie zastosowały taki chwyt. Transliteracji lub lokalnych odmian słowa „alien” użyto w wersji albańskiej, bułgarskiej, czeskiej, słowackiej i we wszystkich językach byłego ZSRR.

Polski tytuł: „Obcy – ósmy pasażer Nostromo,” [1] stanowił połączenie obu tych technik, a także nazwy rzeczonego statku kosmicznego, co dało w efekcie przydługi tytuł. Z kolei tytuł węgierski, „A nyolcadik utas: a Halál”, [2] zawiera w sobie mały spoiler: „Ósmy pasażer: Śmierć”.

W byłej Jugosławii, „Ósmy pasażer” się przyjął i pojawiał się we wszystkich sequelach przez kolejne 30 lat, w tym w najnowszej części, „Alien: Covenant”.

Raz na jakiś czas, mieszkańcy regionu powracają do kwestii kontrowersyjnego tłumaczenia, albo uważając je za bardzo kreatywną interpretację, albo odrzucając tytuł jako niewłaściwy czy niektualny.

Widać to w definicji [3] z internetowego słownika serbskiego slangu. Przy wpisie „Osmi putnik” znajdziemy zarówno pochwałę, jak i komentarz: „dlaczego nie policzyli kota?” (oprócz siedmiu członków załogi na pokładzie był również kot, który nie został wzięty pod uwagę, skoro obcy miał być „ósmym pasażerem”).

W morzu marnych tłumaczeń i interpretacji tytułów zagranicznych filmów na serbski, Ósmy Pasażer stanowi rzadki przykład dobrego tytułu filmu. #Alien

I znowu mnie wkurzają, kiedy mówią, że #Alien był „ósmym pasażerem” – Halo! Było 6 humanoidów, jeden android, kot, i dopiero obcy.

Jest też Alien albo Osmi Putnik, co dosłownie tłumaczy się jako „Ósmy Pasażer”. A jak przetłumaczyli tytuł sequela? „Kolejni Pasażerowie”?

Fani w Macedonii wyrazili swoje mieszane uczucia wobec tłumaczenia tytułu:

Mierzi mnie, kiedy na biletach do kinach widzę Ósmego Pasażera zamiast Obcego. Bardzo!

Nie obchodzi mnie, co myślą inni, Ósmy Pasażer to genialny tytuł dla tego filmu, 50 razy lepszy niż oryginał.

Wpływ filmu na jugosłowiańską popkulturę wykracza poza sferę science fiction. Osmi putnik [11] to nazwa jednego z czołowych zespołów heavymetalowych byłej federacji, założonego w 1985 roku w chorwackim Splicie. Popularność zespołu mogła przyczynić się do przetrwania i rozpoznawalności tłumaczenia. Jedną z najbardziej znanych piosenek zespołu jest „Glasno, glasnije” („Głośno! Głośniej!”).

Odwołań do filmu używa się nawet w debatach politycznych. Macedoński użytkownik Twittera zacytował profesora prawa i byłego polityka, Ljubomira Frczkoskiego, [12] który użył określenia „Ósmy Pasażer” w sensie pejoratywnym, komentując destrukcyjną rolę odchodzącej partii rządzącej w Macedonii niedługo po wyborach w grudniu 2016 roku:

„Włączenie VMRO do rządu byłoby jak wpuszczenie Ósmego Pasażera na swój statek. Jakby na statku był obcy” – Frchko.