Poly: platforma do nauki wszystkich języków świata

Inna wersja tego artykułu ^[1] była pierwotnie publikowana na stronie r12n ^[2].

Założyciele i dyrektorzy Wikitongues, ^[3] Daniel Bogre Udell i Frederico Andrade, podjęli się ambitnej misji dokumentowania— i nauczania— wszystkich języków świata. Przez „wszystkie języki” rozumieją naprawdę wszystkie języki, w tym ponad 3000 języków, które nie mają formy pisemnej ^[4], ponad 300 języków migowych, a nawet języki sztuczne (konlangi), takie jak esperanto ^[5] i lożban ^[6].

Naturalną reakcją na tak wielkie słowa jest sceptycyzm, warto jednak przyjrzeć się pracy nad projektem wykonanej w ciągu ostatnich kilku lat – pracy, która może uzasadniać podobny optymizm. Niedawno rozmawiałem z założycielami o rozwoju Poly, ich platformy do dokumentacji i nauki języków.

Wikitongues

Wikitongues to organizacja non-profit z siedzibą na Brooklynie, u której źródła leży wspólne zainteresowanie Bogre Udella i Andrade językami i technologią. Bogre Udell, który jest również jednym z autorów Global Voices ^[7], został wychowany w angielskim domu, gdzie mówiło się tylko w jednym języku, ale jego zainteresowanie różnymi językami zaczęło się, gdy zamieszkał wśród społeczności mówiącej językiem mniejszościowym. Spędził trochę czasu w Hiszpanii, najpierw w Aragonii, następnie w Katalonii. Nauka katalońskiego miała ogromny wpływ na jego spojrzenie na języki, a także na świat: „Zacząłem poznawać Hiszpanię w zupełnie inny sposób niż większość obcokrajowców, i patrzeć na Europę inaczej niż większość Europejczyków”. Andrade wychował się w dwujęzycznym domu, gdzie mówiło się po angielsku i portugalsku, ^[8] potem nauczył się kilku innych języków. Obaj założyciele wysoko cenią językową różnorodność i są sfrustrowani faktem, że temu zagadnieniu nie poświęca się wystarczająco dużo uwagi w sferze publicznej.

„Dzieci uczą się, ile jest krajów na świecie, a także jakie regiony są w ich własnym kraju,” zauważa Bogre Udell. „Nikt nie uczy ich, że na świecie istnieje ponad 7000 języków. W mediach obserwujemy, że dyskryminacja ze względu na język jest nadal częstym zjawiskiem”. Wspólna pasja dla języków, połączona z doświadczeniem w technologii i projektowaniu, stanowi teoretyczny i praktyczny fundament Wikitongues.

Jesienią 2012 roku Bogre Udell zaczął nagrywać krótkie filmy z udziałem swoich sąsiadów z Brooklynu, prosząc bohaterów, żeby opowiedzieli swoje historie w ich ojczystym języku. Nowy Jork to być może najbardziej różnorodne językowo miasto ^[9] na świecie – mówi się tam ponad 700 językami. Bogre Udell szybko zgromadził zbiór filmów, które zaczął publikować na kanale YouTube: „W zaledwie kilka tygodni udało nam się nagrać około 40 różnych języków”. Zaskoczony stwierdził, że kanał szybko przyciągnął międzynarodową publiczność.

Kolejnej wiosny przyjaciel Bogre Udella, Frederico Andrade (również absolwent Parsons School of Design), dołączył do projektu i wspólnie nagrywali kolejne filmy w Nowym Jorku oraz w czasie podróży po całym kraju. Wraz ze wzrostem popularności projektu, z całego świata zaczęły napływać propozycje współpracy. Wikitongues przeobraził się w końcu w organizację non-profit, koordynującą wysiłki zmierzające do udokumentowania języków na krótkich filmach, ze szczególnym uwzględnieniem języków zagrożonych. W momencie publikowania tego artykułu, na kanale Wikitongues na YouTube ^[10] było już 347 filmów dokumentujących języki z każdego zakątka świata zamieszkanego przez ludzi.

Na poniższym filmie widzimy osoby mówiące językiem mirandyjskim ^[11], mniejszościowym (ale też oficjalnym) językiem Portugalii, którym posługuje się obecnie kilkanaście tysięcy osób.

Dokumentacja jest bardzo ważnym krokiem w procesie rewitalizacji języka, ale z reguły nie prowadzi bezpośrednio do zwiększenia liczby jego użytkowników. Pod koniec lata 2014 roku założyciele Wikitongues trafili na artykuł opisujący pracę Marie Wilcox ^[12]. Wilcox, urodzona w 1933 roku, jest ostatnią żyjącą osobą, która płynnie posługuje się językiem Wukchumni ^[13], jednym z wielu zagrożonych rdzennych języków współczesnej Kalifornii. Przez ponad dekadę Wilcox pracowała wraz z córką Jennifer Malone i innymi nad udokumentowaniem swojego języka, zaczynając od notowania słów w zeszytach i na tyłach kopert. Bogre Udell i Andrade byli głęboko poruszeni jej zaangażowaniem.

Dzięki spotkaniom z ludźmi takimi jak Wilcox, twórcy uświadomili sobie, że niewielu użytkowników zagrożonych języków byłoby gotowych do udziału w podobnym projekcie tworzenia słowników. „Taki projekt wymaga ogromnych nakładów pracy przez wiele, wiele lat,” jak ujął to Andrade, i jest po prostu niewykonalny dla większości ludzi.

Aby twórcom Wikitongues udało się przeobrazić projekt dokumentowania języków w projekt rewitalizacji języków, musieliby umożliwić osobom takim jak Wilcox i bohaterowie ich filmów kontaktowanie się z osobami uczącymi się języków w sposób bardziej zamierzony. „Mieliśmy małą burzę mózgów i staraliśmy się znaleźć sposób na łatwą, lekką i pożyteczną interakcję, która pozwoliłaby nam osiągnąć znaczne postępy” na drodze do osiągnięcia celów dokumentacji i rewitalizacji, wyjaśnia Andrade. Wyobrazili sobie ogólnodostępne rozwiązanie przyjazne użytkownikom i przydatne dla ludzi, którym zależy na udokumentowaniu swojego języka i przekazaniu go nowym użytkownikom. Prace nad tym rozwiązaniem – platformą Poly – rozpoczęto pod koniec 2014 roku.

Poly

Skuteczna kampania na Kickstarterze ^[14] w zeszłym roku pozwoliła na szybki rozwój Poly. ^[15] Niedawno twórcy spełnili obietnicę ^[16] udostępnienia funkcjonalnej wersji aplikacji w Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Poly skupia się na tworzeniu „książek”, które mogą zawierać słowa, zdania i wyrażenia w dowolnych parach językowych. Jeżeli zawsze chciałeś stworzyć rozmówki w kombinacji lakota-francuski (albo dothraki ^[17]-klingoński ^[18]), kilka kliknięć na Poly da Ci dostęp do właściwego narzędzia. W poniższym demo widzimy Andrade tworzącego słowniczek angielsko-portugalski.

Interfejs jest prosty, responsywny i łatwy w użyciu. Platformy Poly może używać każdy nauczyciel i uczeń każdego języka, ale Andrade i Bogre Udell mają nadzieję, że będzie również użytecznym narzędziem dla osób takich jak Marie Wilcox, oferując prosty proces dokumentowania języka, który może zostać bezpośrednio nakierowany na uczenie go.

Otwarte oprogramowanie, otwarte dane i otwarta organizacja

Od samego początku Poly jest projektem typu open source ^[19], „tylko dlatego, że prywatne konta [na Github] za dużo kosztują,” żartuje Andrade. Poly zbudowano na bazie otwartych technologii: React (fronend), Rails i PostgreSQL (backend). Choć Andrade sugeruje, że wybór rozwiązania open source ma symboliczny charakter na tym wczesnym etapie, Poly przyciągnęła już „setki tysięcy dolarów” w postaci czasu i pracy rosnącej społeczności deweloperów. „Ponieważ jesteśmy organizacją non-profit z silnym poczuciem misji,” wyjaśnia Andrade, „udało nam się pozyskać wsparcie wielu deweloperów”. Andrade opisuje doświadczenie czuwania nad tym kolektywnym procesem tworzenia jako „magiczne”.

Wikitongues opracowało również otwarte podejście do gromadzonych danych. Pod przewodnictwem jednej z dyrektorek Wikitongues, Aolity Sharmy (gorącej zwolenniczki „otwartego kodu, otwartych standardów, otwartych danych i zlokalizowanych treści ^[20]”), organizacja dąży do udostępnienia wszystkich swoich treści na podstawie otwartych licencji, takich jak Creative Commons, w tym treści wideo, metadanych wideo oraz zasobów językowych Poly.

Przy pracy z danymi generowanymi przez członków wielu różnych społeczności powstaje wiele wyzwań — niektóre ze społeczności posługujących się zagrożonymi językami obawiają się nadużyć, wiele z nich ma odmienne koncepcje swoich języków jako własności intelektualnej czy kulturowej. „Problemem przy niektórych dużych projektach typu open source czy ruchów na rzecz darmowego dostępu do wiedzy jest fakt, że istnieje pewne dogmatyczne podejście do tego, jakiego rodzaju licencje należy zastosować,” mówi Bogre Udell. Chociaż celem Wikitongues jest otwartość, twórcy przyznają, że w niektórych przypadkach może być potrzebne szczególne podejście do licencjonowania danych. Organizacja aktywnie działa przy kierowaniu tą złożoną przestrzenią etyczną, prawną i kulturową. „Jeżeli uda nam się pokazać, że nasz model [otwartych danych] okazał się korzystny dla pewnych społeczności, możemy zwrócić się do osób z wątpliwościami, mówiąc: ‘oto, co możecie zyskać,’” wyjaśnia Andrade.

Etos otwartości wykracza tu poza kod źródłowy i dane. Bogre Udell podkreśla, że skala tego, co próbuje osiągnąć Wikitongues — zaangażowania wszystkich społeczności językowych świata— wymaga szczególnej otwartości. Andrade dodaje: „głęboko zakorzeniona filozofia naszej organizacji polega na tym, że pracujemy ze społecznościami. Nie kręcimy tych filmów po to, żeby coś ‘przywrócić do życia.’” Przesłaniem, jakie Wikitongues stara się przekazać w swoich filmach, jest to, że za każdym z nich kryje się prawdziwa osoba, która chce mówić o swoich doświadczeniach we własnym języku.

Wszystkie języki świata

Inicjatywy takie jak Wikitongues są kluczowe w wyścigu o rewitalizację zagrożonych języków. Opracowywanie cyfrowych zasobów dla danego języka zapewnia kolejnym pokoleniom dostęp do niego i jasne jest, że większość ciężkiej pracy zostanie wykonana poza komercyjnym technologicznym mainstreamem (lub w najlepszym razie równolegle do niego). W rozmowach z największymi firmami z sektora technologii, Bogre Udell nie odczuł ich entuzjazmu do zajmowania się językami, którymi posługuje się niewiele osób. „Chcą mieć pewność, że dotrą do użytkowników 400 najbardziej popularnych języków,” zauważa. „Rozmawialiśmy z kimś z Google.org, kto dał nam jasno do zrozumienia, że nie interesują ich języki, którymi posługuje się mniej niż 10 tysięcy osób”. Projekt Poly to kolejny krok Wikitongues na drodze do rozwoju otwartej, międzynarodowej społeczności skupionej wokół języków.

„Wśród projektów skupionych na dokumentowaniu języków, jesteśmy jedynym, który próbuje pracować nad wszystkimi językami świata,” podkreśla Bogre Udell. „Nikogo innego to nie interesuje.” Ten kierunek i misja wpływają bezpośrednio na rozwój Poly. „Chcemy tworzyć narzędzia przydatne ludziom,” argumentuje. „Chcemy stworzyć narzędzie bardziej przydatne dla użytkowników języka niż dla lingwistów, ponieważ to użytkownicy potrzebują go bardziej.”