Protesty w Brazylii: “Mistrzostw Świata nie będzie!” cz.1

Photo of a protest in Brazil in January 2014, by Mídia Ninja, republished by Agência Pública.

Protesty w Brazylii, w styczniu tego roku. Zdjęcie zrobione przez Mídię Ninja, opublikowane przez Agência Pública.

Artykuł “Quem grita ‘Não vai ter Copa?’ (Kto krzyczy, że ‘Nie będzie Mistrzostw Świata?’) Ciro Barrosa, opublikowany przez brazylijską organizację dziennikarską Agência Pública 17 lutego 2014 roku, będzie dostępny na Global Voices w dwóch częściach. Linki odnoszą się do portugalskich stron internetowych, chyba że zaznaczono inaczej.

Reporter Agência Pública szukał aktywistów, którzy zorganizowali pierwszy w tym roku protest przeciwko Mistrzostwom Świata, które zaplanowane są w tym roku w Brazylii. Znalazł zatem grupę ludzi zdeterminowanych, aby powstrzymać rozgrywki przez akcje protestacyjne bez “aktów przemocy”.

Scena rozgrywa się pewnego styczniowego popołudnia w centrum akademickim uniwersytetu na zachodzie São Paulo. Około 20 ludzi siedzi w kółku i czeka na rozpoczęcie spotkania krytykując podniesionymi głosami rząd, policję, Puchar, a także lokalne władze miasta. Jest to zróżnicowana grupa: starsi mężczyźni, kobiety, robotnicy, studenci. Łączy ich zaangażowanie w akcje społeczne – są tacy, którzy doświadczyli protestów na ulicy i tacy, którzy zasłynęli w czerwcowych protestach w ubiegłym roku.

Są tu po to, by 22 lutego zorganizować drugą demonstrację pod kontrowersyjnym hasłem: “Se não tiver direitos, não vai ter Copa” (Jeśli nie ma praw, to nie będzie Pucharu!) Pierwszy taki protest odbył się 25 stycznia tego roku.

Ostatnie słowa tego hasła wywołały na początku roku burzę na portalach społecznościowych, gdyż “Não vai ter Copa” (Nie będzie Pucharu) po raz pierwszy pojawiło się na ulicach podczas czerwcowych protestów[en]. Dopiero teraz PT (Partia Pracujących) wraz z rządem federalnym zareagowała w mediach wyrażając swoje obawy nie tylko o przyćmienie blasku Mistrzostw Świata w Brazylii podczas roku wyborczego, ale też o destrukcyjny wpływ protestów na popularność prezydenta, która spadła już czerwcu ubiegłego roku.

W niedzielę, 12 stycznia – 13 dni po pierwszym proteście – pojawiła się reakcja Partii Pracującej. Na oficjalnym facebookowym profilu opublikowano post o treści: “Wszystko uzgodnione. Wspaniały tydzień dla wszystkich, którzy dopingują Brazylię”. Do tego dołączono zdjęcie z hashtagiem #VaiterCopa (Puchar się odbędzie). Na oficjalnej stronie prezydenta Dilmy wypowiedziano się w podobnym tonie: “BEZ WĄTPIENIA. Wspaniały tydzień dla wszystkich, którzy dopingują Brazylię” z załączonym zdjęciem i hashtagiem. Dziś jednostki rządowe i PT używają hashtagu #CopadasCopas (Puchar Pucharów), który stał się już oficjalnym hasłem.

Na blogach i portalach społecznościowych pojawiały się głosy określające protestujących terrorystami. Umiarkowani krytycy twierdzą, że demonstracje będą miały miejsce również podczas Mistrzostw Świata i zastanawiają się, czy wpłyną one tak samo na popularność Dilmy jak wcześniej, co bezpośrednio utoruje drogę prawicowym partiom.

Ale czym tak właściwie jest nowy ruch? Co ma na celu? Jak jego przedstawiciele odpowiedzą na krytykę? To były pytania, które przywiodły mnie na to spotkanie.

Photo shared by Agência Pública.

Zdjęcie: Agência Pública.

Protest i rosnące wsparcie

10 grudnia 2013 roku, podczas Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka, ruch wystosował manifest pod hasłem: “Se não tiver direitos, não vai ter Copa” (Jeśli nie ma praw, to nie będzie Pucharu!). We fragmencie czytamy:

(…) Junho de 2013 foi só o começo! As pessoas, os movimentos e os coletivos indignados que querem transformar a realidade afirmam através das diversas lutas que sem a consolidação dos direitos sociais (saúde, educação, moradia, transporte e tantos outros) não há possibilidade do povo brasileiro admitir megaeventos como a Copa do Mundo ou as Olimpíadas. Isso significa que as palavras de ordem no combate a esses governos que só servem às empresas e ao lucro devem ser: ‘Se não tiver direitos, não vai ter Copa!’

(…) Czerwiec 2013 był tylko początkiem! Oburzeni ludzie, organizacje i społeczności, którym zależy na zmienieniu naszej rzeczywistości, podkreślają swoimi działaniami, że bez wzmocnienia praw człowieka (w dziedzinie zdrowia, edukacji, warunków mieszkaniowych, transportu i innych) niemożliwe jest zorganizowanie takich imprez jak Mistrzostwa Świata, czy Igrzyska Olimpijskie. Oznacza to, że nasze słowa kierowane do urzędników, którzy dbają jedynie o zyski, brzmią: “Jeśli nie ma praw, to nie będzie Pucharu!”

Dalej można przeczytać:

Nossa proposta é barrar a Copa! Mostrar nacionalmente e internacionalmente que o poder popular não quer a Copa!

Naszym celem jest uniemożliwienie rozegrania Mistrzostw Świata! Aby pokazać w kraju i na świecie, że nie chcemy Pucharu!

W dalszej części manifest odnosi się do protestów przeciwko podwyżkom opłat za transport, które wywołały falę czerwcowych protestów:

Os dirigentes políticos disseram que era impossível atender a pauta das manifestações pela revogação do aumento, entretanto o poder popular nas ruas nos mostrou que realidades impossíveis podem ser transformadas, reivindicadas e conquistadas pelo povo. E mesmo assim dirão: ‘mas isso é impossível!’ Então nós diremos: ‘o impossível acontece!’

Politycy mówili, że niemożliwym jest zniesienie opłat pod wpływem protestów. Jednak naród, który wyszedł na ulicę, pokazał, że rzeczy niemożliwe mogą, pod wpływem żądań, przybrać inny obrót na korzyść ludzi. I tak, jak oni mówili: “Ależ to niemożliwe!”, tak my mówimy: “Niemożliwe stało się możliwe!”.

Manifest podpisało pięć ugrupowań. Najbardziej znanym jest chyba Movimento Passe Livre (Ruch darmowych przejazdów, przyp.tłum.), prekursor protestów politycznych, które odbyły się w czerwcu, skupiający się na obecnym stanie transportu publicznego.

Inne ugrupowania to: Fórum Popular de Saúde do Estado de São Paulo (Forum do spraw zdrowia w regionie São Paulo), grupa, która działa w obronie zdrowia publicznego; Coletivo Autônomo dos Trabalhadores Sociais (Autonomiczne Ugrupowanie Pracowników Opieki Społecznej), które zrzesza głównie pomagających w São Paulo; Periferia Ativa (Aktywne Granice), finansowane przez wspólnoty południowej strefy i stołeczne miasto São Paulo; oraz Comitê Contra o Genocídio da População Preta, Pobre e Periférica (Komitet przeciwko ludobójstwu Czarnoskórych, Biednych i wykluczonych ze społeczeństwa), który zwalcza przemoc policji i straży obywatelskiej. 

“Nie jestem z nikim zrzeszony.”

Jak widać, interesy ugrupowań są różne, ale to, co je jednoczy to walka o prawa człowieka dla ludzi, którzy są najbardziej zagrożeni przez organizację Mistrzostw. Sérgio Lima, z Fórum Popular de Saúde, opisuje członków ruchu w ten sposób:

É um pessoal que já participou de muita luta, pessoal de movimento social mesmo, que tá cansado de gabinete e tudo mais. Eu sou um caso que postulei muito tempo luta de gabinete. Mas hoje não sou filiado a nada.

To ludzie, którzy już wcześniej brali udział w tej sprawie, zmęczeni biurokracją, papierkową robotą i wszystkim innym. Ja też jestem kimś, kto spędził wiele czasu na walce z urzędami. Jednak dziś nie jestem z nikim zrzeszony.

Tłumaczy też cele grupy:

Ao meu ver, é dizer que a gente não precisava da Copa nesse momento, diante de tantas mazelas em transporte, educação, saúde. Acredito que é nesse sentido.

Moim zdaniem mówią o tym, że nie potrzebujemy w tym momencie Mistrzostw ze względu na problemy z transportem, zdrowiem i edukacją, z jakimi się obecnie zmagamy. Myślę, że  powinniśmy na to patrzeć w tym sensie.

Gdy wspomniano o krytyce dominującej na portalach społecznościowych, która zarzuca grupie “Não vai ter Copa” działanie na korzyść prawicowych partii, Lima śmieje się. Mówi, że wcześniej łączono go nawet z Partią Pracującą. “Zawsze tak robią” – mówi z pogardą.

Pytam więc, czy naprawdę mają zamiar uniemożliwić rozegranie Mistrzostw, a jeśli tak, to w jaki sposób:

É um objetivo sim. De enfrentamento mesmo, a gente sabe que é uma luta desleal e cruel, mas a gente tem isso como pauta, sim. Queremos ganhar a massa, ganhar corpo e fazer o enfrentamento com os protestos nas ruas. Não queremos nenhum ato violento, nem se cogita isso. Queremos barrar com os protestos mesmo.

Taki jest cel. Wiemy, że to okrutna i nielojalna walka, ale robimy to w słusznej sprawie. Chcemy z tym wygrać, zyskać na sile i stawić opór przez protesty na ulicach. Nie chcemy żadnych aktów przemocy, nawet ich nie rozważamy. Chcemy walczyć jedynie protestami.

Antykapitaliści

Poza wcześniej wspomnianymi organizacjami ruch przyciąga też grupy lewicowe np. PTSU (Zjednoczona Socjalistyczna Partia Pracujących) oraz PSOL (Partia Wolności i Socjalizmu). Ruch Juntos! (Razem!), który powstał na początku 2011 roku z młodzieżówki PSOL-u, także wspiera protestujących. Jeden z jego członków, Maurício Costa Carvalho, mówi:

A gente entende a Copa do Mundo como parte de um aspecto crítico do crescimento capitalista. Com o crescimento, ao invés de termos investimentos nos setores públicos, em saúde, educação, transporte, moradia, o que temos é um processo de subserviência ao projeto tradicional de acumulação, que é esse megaevento comandado por uma entidade absolutamente corrupta como a Fifa. O único objetivo da Copa é enriquecer os parceiros comerciais da Fifa e as grandes empresas no Brasil. E isso tem sido feito com a produção de cidades de exceção.

Rozumiemy Mistrzostwa Świata jako kluczowy aspekt rozwoju kapitalizmu. Zamiast inwestycji w sektory publiczne tj. zdrowie, edukację, transport czy warunki mieszkaniowe, widzimy służalczość wobec wielkiego przedsięwzięcia kierowanego przez totalnie skorumpowaną organizację, jaką jest FIFA. Jedynym celem tych Mistrzostw jest wzbogacenie się partnerów FIFY i brazylijskich biznesmenów. I to wszystko pod przykrywką rozwoju miast.

Dla Maurício ostatnie protesty są częścią serii manifestacji, jakie mają miejsce w ostatnich latach na całym świecie – od oburzonych mieszkańców Hiszpanii po protesty na Wall Street w Stanach Zjednoczonych. To właśnie te wydarzenia, jak mówi, zainspirowały ich do stworzenia Juntos!:

Todos os governantes tiveram a sua popularidade bastante desgastada depois das jornadas de junho. Isso mostra que não é um problema de um partido ou de outro, só. É um problema da estrutura da velha política partidária no país. As manifestações mostraram que é necessário ter mudanças estruturais. E essas mudanças passam por ter uma política que é completamente distinta dessa política que vem sendo feita. É necessário que se ouça a voz das ruas e que a política não se resuma a passar um cheque em branco a um candidato a cada dois anos.

Wszyscy rządzący zanotowali spadek popularności od czasu czerwcowych protestów. To pokazuje, że problem nie dotyczy tej, czy innej partii. To problem przestarzałej polityki w kraju. Protesty podkreśliły, że muszą zajść fundamentalne zmiany wymagające zaangażowania polityków, którzy nie mają nic wspólnego z teraźniejszymi rządami. Głosy z ulicy muszą zostać wysłuchane a polityka rządu nie może ograniczyć się do postawienia krzyżyka na karcie co dwa lata.

Zapytałem również, czy kontakty Juntos-u! z partią PSOL, która popiera senatora Randolfe'a Rodriguesa z Amapy na stanowisko prezydenta, oznaczają jednomyślność, jeśli chodzi o niezależność grupy. Odpowiedział:

O Juntos! é um grupo que têm militantes do PSOL, mas que tem muitos militantes que não são do PSOL, tem seus fóruns próprios, seus próprios grupos de discussão. Existem militantes do PSOL que participam de vários grupos diferentes. Então não tem nada ligado à estrutura do PSOL.

Juntos! jest grupą, w której udzielają się członkowie PSOL, ale mamy również aktywistów nie pochodzących z tej partii, którzy mają własne fora i grupy dyskusyjne. Jest wielu członków PSOL, którzy angażują się w inne ugrupowania. Właściwie nie ma to nic wspólnego ze strukturą tej partii.

Druga część artykułu zostanie opublikowana wkrótce. 

Blog Copa Pública jest eksperymentem z dziedziny dziennikarstwa obywatelskiego, który ukazuje reakcję ludności Brazylii na przygotowania do Mistrzostw Świata 2014.

Rozpocznij dyskusję

Autorzy, proszę Zaloguj »

Wskazówki

  • Wszystkie komentarze są moderowane. Nie wysyłaj komentarza więcej niż raz, gdyż może to zostać zinterpretowane jako spam.
  • Prosimy, traktuj innych z szacunkiem. Komentarze nieprzywoite, obraźliwe lub atakujące inne osoby nie będą publikowane.